Wentylacja w pracowniach izotopowych.
Wymagania techniczne i zasady pracy ze źródłami promieniowania jonizującego w pracowniach izotopowych.
Przy doborze rozwiązań dedykowanych dla obiektów zawierających pracownie izotopowe należy zwrócić uwagę na minimalne wymagania techniczne i zasady pracy ze źródłami promieniowania jonizującego w pracowniach izotopowych.
Wymagania techniczne i ochrony radiologicznej zależą od rodzaju źródła promieniowania, przeznaczenia pracowni oraz stopnia zagrożenia. Pracownie lokalizuje się w budynkach o określonej klasie odporności ogniowej oraz odpowiednio zabezpieczonych przed zalaniem. Im większe potencjalne zagrożenie stwarza pracownia, tym oczywiście bardziej rygorystyczne są wymagania w stosunku do jej lokalizacji.
Rodzaje pracowni izotopowych
Pracownie możemy podzielić ze względu na rodzaj źródeł promieniowania oraz rodzaj narażenia.
Podział ze względu na rodzaj źródeł promieniowania:
- Pracownie z izotopowymi źródłami promieniowania jonizującego
o Pracownie z otwartymi źródłami promieniowania
Klasy III
Klasy II
Klasy I
o Pracownie z otwartymi źródłami promieniowania = Pracownie klasy Z
- Pracownie z nieizotopowymi źródłami promieniowania jonizującego
o pracownia akceleratorowa
o pracownia rentgenowska.
Z kolei do pracownie o narażeniu zewnętrznym zaliczymy pracownie akceleratorowe, rentgenowskie i klasy Z.
Pracownie klasy I, II i III to pracownie o narażeniu wewnętrznym.
Podział pracowni i jego kryteria
Pracownie izotopowe z otwartymi źródłami promieniowania przypiszemy do poszczególnej klasy: I, II lub III ze względu na kryterium, jakim jest aktywność stosowanych jednocześnie izotopów promieniotwórczych oraz ich przynależność do grup izotopów powstałych na skutek podziału w zależności od wartości skutecznej dawki obciążającej przy jednostkowym wniknięciu izotopów do organizmu drogą oddechową.
Zalecenia dla systemu wentylacji w pracowniach izotopowych
W pracowniach izotopowych wymagana jest co najmniej wentylacja grawitacyjna. W przypadkach uzasadnionych, w których oprócz zapewnienia odpowiedniej ilości wymian powietrza w pracowni, chodzi o ukierunkowanie przepływu powietrza – mechaniczna nawiewno-wyciągowa o minimalnej ilości:
• 3 wymian powietrza na godzinę w pracowniach izotopowych z otwartymi źródłami promieniotwórczymi
• 6 w pomieszczeniach terapeutycznych w pracowniach akceleratorowych, rentgenowskich z wyjątkiem weterynaryjnych oraz klasy Z z wydzieloną sterownią.
W pracowniach klasy II i I zaleca się ruch powietrza lub układ ciśnień, który zapobiega rozprzestrzenianiu się skażeń promieniotwórczych powstających na stanowiskach pracy. Ważne jest także zachowanie przepływu powietrza w kierunku pomieszczeń, w których istnieje większe prawdopodobieństwo powstawania skażeń promieniotwórczych. Wyrzut powietrza z wentylowanej pracowni klasy II i I powinien odbywać się na wysokości co najmniej 1 m ponad kalenicą budynku pracowni i budynku sąsiadującego.
Zalecenia dla systemu wentylacji w pracowniach izotopowych
W pracowniach izotopowych wymagana jest co najmniej wentylacja grawitacyjna. W przypadkach uzasadnionych, w których oprócz zapewnienia odpowiedniej ilości wymian powietrza w pracowni, chodzi o ukierunkowanie przepływu powietrza – mechaniczna nawiewno-wyciągowa o minimalnej ilości:
- 3 wymian powietrza na godzinę w pracowniach izotopowych z otwartymi źródłami promieniotwórczymi
- 6 w pomieszczeniach terapeutycznych w pracowniach akceleratorowych, rentgenowskich z wyjątkiem weterynaryjnych oraz klasy Z z wydzieloną sterownią.
W pracowniach klasy II i I zaleca się ruch powietrza lub układ ciśnień, który zapobiega rozprzestrzenianiu się skażeń promieniotwórczych powstających na stanowiskach pracy. Ważne jest także zachowanie przepływu powietrza w kierunku pomieszczeń, w których istnieje większe prawdopodobieństwo powstawania skażeń promieniotwórczych. Wyrzut powietrza z wentylowanej pracowni klasy II i I powinien odbywać się na wysokości co najmniej 1 m ponad kalenicą budynku pracowni i budynku sąsiadującego.
Szczegółowe wymagania techniczne i wymagania ochrony radiologicznej dotyczące pracowni stosujących źródła promieniotwórcze precyzuje ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego1) (Dz. U. z dnia 7 sierpnia 2006 r.).
Według zapisów Rozporządzenia pracownię wyposaża się, zależnie od rodzaju prowadzonych prac, między innymi w wentylację grawitacyjną, chyba że dla danego rodzaju lub klasy pracowni jest wymagana wentylacja mechaniczna, a jeżeli producent urządzeń zainstalowanych w pracowni tego wymaga, także – w klimatyzację.
W przypadku pracowni izotopowej klasy III – jeżeli jest to konieczne ze względu na rodzaj prowadzonych prac -stanowiska pracy wyposaża się w wyciągi radiochemiczne, a także w komory rękawicowe lub inne urządzenia uniemożliwiające rozprzestrzenianie się skażeń promieniotwórczych. Zapewnia się wentylowanie mechaniczne pomieszczeń odrębnym systemem wentylacyjnym umożliwiającym co najmniej 3-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny;
W zależności od rodzaju prowadzonych prac z otwartymi źródłami promieniotwórczymi zapewnia się oczyszczanie usuwanego z pracowni powietrza i przygotowuje środowisko pracy z podciśnieniem w szczelnych komorach roboczych, wynoszącym co najmniej 200 Pa (paskali) w stosunku do otoczenia.
W przypadku pracowni izotopowej klasy II zapewnia się spełnienie wymagań określonych dla pracowni izotopowej klasy III, a dodatkowo buduje wejście i wyjście przez śluzę sanitarno-dozymetryczną. Jeśli chodzi o instalacje HVAC, projektuje się wentylację mechaniczną nawiewno-wyciągową gwarantującą przepływ powietrza w kierunku pomieszczeń, w których istnieje większe prawdopodobieństwo powstawania skażeń promieniotwórczych, oraz wymusza ruch powietrza lub układ ciśnień, który zapobiega rozprzestrzenianiu się skażeń promieniotwórczych powstających na
stanowiskach pracy. Zapewnia się także wyrzut powietrza na wysokości co najmniej 1 m ponad kalenicą budynku pracowni izotopowej klasy II i budynku sąsiadującego.
Źródła promieniowania i odpady promieniotwórcze należy przechowywać w wydzielonym magazynie, o wentylacji mechanicznej nawiewno-wyciągowej zapewniającej w czasie przebywania tam pracowników co najmniej 6-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym włączenie wentylacji następuje co najmniej 10 minut przed wejściem pracowników do magazynu.
Natomiast w przypadku pracowni izotopowej klasy I zapewnia się spełnienie wymagań określonych dla pracowni izotopowej klasy II, a źródła i odpady promieniotwórcze przechowuje się oddzielnie, w wydzielonych magazynach, o wentylacji mechanicznej nawiewno-wyciągowej zapewniającej w czasie przebywania tam pracowników co najmniej 6-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym włączenie wentylacji następuje co najmniej 10 minut przed wejściem pracowników do magazynu.
W przypadku pracowni, w których są stosowane źródła promieniowania jonizującego w celach medycznych, wymaga się dodatkowo spełniania odpowiednich wymagań ogólnych, określonych w przepisach dotyczących pomieszczeń i urządzeń zakładów opieki zdrowotnej.
Źródła:
- ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego1) (Dz. U. z dnia 7 sierpnia 2006 r.). Na podstawie art. 45 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1689, z późn. zm.2). Rozdział 2 : Wymagania techniczne i wymagania ochrony radiologicznej dotyczące pracowni stosujących źródła promieniotwórcze lub urządzenia zawierające takie źródła oraz wymagania dotyczące urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące i pracowni stosujących takie urządzenia.
- Jakub Ośko, na podstawie materiałów Tomasza Pliszczyńskiego: „Wymagania techniczne dla pracowni. Zasady pracy ze źródłami promieniowania jonizującego”.
